Thời gian trôi qua không thể quay trở lại, nhưng ký ức tuổi thơ ngọt ngào vẫn luôn lẩn khuất đâu đây, chỉ cần một thoáng đồng cảm là bừng tỉnh. Bạn từ Sài Gòn về thăm quê, thết đãi món bánh dân dã nhưng những lời thủ thỉ cứ theo lời trò chuyện …
Đó là những gì tôi nhớ, chiếc bánh của bà tôi, của mẹ tôi khi nào. Bánh đúc gần gũi với nhiều người dân xứ Quảng, ngoài bánh bèo, mì Quảng, bánh chưng, bánh ướt… Tất cả đều từ hạt ngọc trời – một loại hạt gạo, nhưng được người xưa khéo léo chế biến theo nhiều cách khác nhau. nhau, tạo cho họ hương vị độc đáo của riêng họ.
Nhớ mỗi mùa lúa mới, hầu như nhà nào cũng làm bún, bánh bèo, bánh bèo sau những ngày bận rộn thu hoạch, vừa để nghỉ ngơi vừa để “ăn thử” hoặc “mừng” lúa mới. Làm để ăn sáng, trưa hay tối, đổi cơm cũng chỉ loanh quanh mấy món này. Hay có những ngày, chị em tôi ngóng ra đầu ngõ, đợi mẹ đi chợ về với gói lá thầu dầu đơn sơ.
Với bánh đúc, làm bột có nhiều công đoạn hơn. Từ xưa, bà tôi đã nói, bánh trôi có ngon và giòn hay không là phụ thuộc vào khâu chọn gạo. Sau đó xay gạo, trộn bột gạo với nước vôi trong. Công việc này tưởng chừng dễ dàng nhưng cần có kinh nghiệm để có được độ giòn, dẻo của bánh.
Bí quyết mà ông tôi truyền lại cho mẹ tôi là nếu pha với nước vôi “nặng tay” thì bánh sẽ có vị mặn, nồng của vôi, nhưng nếu pha “nhẹ tay” thì bánh sẽ bị mềm. không giòn. Hơn nữa, trong khi nấu bánh không để bột vón cục, không bị khét, khét mà phải đảo liên tục, đều tay.
Bánh có màu trắng ngà, bột mịn, khi nguội được lót lá chuối xanh, khi ăn cắt miếng nhỏ, rắc hành lá và đậu phộng giã nhỏ lên trên.
Phần nhân gồm tôm và lòng heo, bằm nhuyễn, gia giảm thêm dầu phộng với nén, rim cho thấm. Chan but và nước mắm ớt hoặc nước mắm đã qua chế biến nêm tỏi ớt. Hoặc để riêng bánh và nước mắm, khi ăn nhúng từng khoanh. Chỉ nhiêu đó thôi nhưng nhìn ngon lắm, thơm lắm …
Ngày nay, cuộc sống đầy đủ hơn nhưng những món ăn xưa vẫn gây nhức nhối không ngớt. Ăn là ăn bằng mắt, nhìn lại hình ảnh ngày xưa gói ghém trong đó, ăn cho vơi đi một phần nước mắt hoài niệm. Đĩa bánh thầu dầu có mùi thơm của tương ớt, hành phi, đậu phộng và bùi bùi của gạo hòa quyện vào nhau, chỉ mời …
Bánh Diều được biết đến là món ăn có nguồn gốc từ miền Bắc, dọc hành trình mở cõi vào Nam, Bánh Diều đi qua miền Trung với nhiều “dị bản”, góp phần làm nên “hồn cốt” của văn hóa Việt. Văn hóa ẩm thực mang đến cuộc sống và những nét bình dị.
Tôi đã từng đọc trong “Món ngon Hà Nội”, nhà văn Vũ Bằng viết: “Bánh mướt mát của miền Đông, sâu lắng, nhẹ nhàng, không rực rỡ ồn ào…”. Rồi tôi tự nghĩ, cứ thế này thì làm sao một người lớn tuổi không nhớ được những dư vị khó quên của một thời.
Trong cuộc sống ngày nay, những món ăn dân dã, quen thuộc như bánh thầu dầu ít nhiều đã có những biến tấu đa dạng. Bánh làm từ gạo trắng, gạo trắng trộn lạc, gạo lứt đỏ …
Sau đó, bánh có thể ăn chay hoặc mặn. Bánh cuốn có thể ăn với chả, thịt hoặc lạp xưởng, nước chấm pha nhiều loại gia vị có mùi thơm ngon hơn rất nhiều, không bị “dân dã” so với bánh cuốn ngày xưa. Nhưng sao giờ phút này tôi chỉ thấy nhớ chiếc bánh, thấp thoáng bà tôi trong căn nhà xưa. Đôi khi tôi nhớ đến câu hát ai đó đã hát khi tôi còn nhỏ “Bánh có xương… Từ bao đời nay”.
