Món ăn được chế biến từ loài cá này đã được dâng lên Vua Hùng từ năm 2000 trước Công nguyên.
Từ xa xưa, có một loài cá chỉ xuất hiện ở một vài con sông. Sở hữu hình dáng kỳ lạ, loài cá này chỉ được dùng để tiến vua, người dân thường không ăn được. Được đánh giá là loài có vị thịt thơm ngon, đậm đà nhất trong các loại cá nước ngọt đó là cá Anh Vũ.
Tương truyền, cá Anh Vũ xuất hiện ở nước ta từ năm 2000 trước Công nguyên. Vào khoảng thế kỷ 14, đời Hùng Vương thứ 3, một ngư dân đánh bắt được cá Anh Vũ ở vùng sông Lô đem dâng lên vua. Nhìn lạ nhưng ăn rất ngon, nhà vua coi đây là loài cá quý hiếm, từ đó người dân bắt được phải đem lên nuôi.
Trong Đại Nam nhất thống chí có ghi: “Cá Anh vũ còn có tên là Gia Ngư, sống ở ngã ba sông Bạch Hạc, hàng năm chỉ đến mùa lạnh, vị cá rất thơm ngon, bổ dưỡng. Từ sông Bạch Hạc trở ra Bắc, cá ngon và bổ, không còn gì bằng ”. Đặc biệt hơn, trong Dư địa chí, Nguyễn Trãi còn viết: “Cá Anh vũ làm lễ vật dâng lên thần linh…”.
Cá Anh Vũ – “Văn Lang đệ nhất cá” quá hiếm
Cá Anh Vũ khó săn, không dễ kiếm, chuyên sống trong các hang đá ngầm. Năm 1992, Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường đã công nhận cá Anh Vũ trong Sách Đỏ Việt Nam là loài nguy cấp cần được bảo vệ.
Tưởng chừng phải chào thua loài cá quý này, nhưng rất may đã có một gia đình tiềm năng bảo tồn và thuần hóa loài cá này trên đỉnh Ái Âu. Núi Ái Âu quanh năm xanh tốt, nước suối trong lành, tuy nhiên việc nuôi loài cá này vô cùng khó khăn vì chúng rất kén môi trường.
Giá cá Anh Vũ không phải “dạng vừa” 1, 2 triệu mà có thể lên đến hàng chục triệu đồng. Cá Anh Vũ rất khó đánh bắt vì chúng chỉ sống trong các hang đá sâu ở khu vực lòng sông. Các thợ lặn phải sử dụng các công cụ đặc biệt để xuống hang bắt chúng.
Do chỉ ăn các loại rong, tảo, đặc biệt là tảo lục và tảo biển, phiêu sinh nên thịt cá rất chắc, ngọt mà các loài cá khác khó sánh bằng.
Trong quá trình nuôi cá, các loài ăn thực vật hoặc động vật có hàm lượng protein cao mới có thể nhanh chóng phát triển về kích thước. Nhưng cá Anh Vũ là loài ăn tảo nguyên thủy nên chậm lớn, kích thước nhỏ. Kích thước cá lớn phải mất nhiều năm.
Cá Anh Vũ chất lượng nhất vẫn thuộc vùng Bạch Hạc của đất Tổ, nhưng cũng có một vài nơi khác xuất hiện loại cá này. Để thực khách có thể phân biệt được cá Anh Vũ ở các nơi khác nhau, chỉ cần để ý hình thức bên ngoài của cá một chút.
Cá Anh Vũ ở vùng Bạch Hạc là loài nhỏ nhất trong các loài cá Anh Vũ, tuy nhiên phần môi dày là rõ nhất. Các vảy của cá có màu xanh lam sắp xếp từ bụng đến vây lưng. Khi còn non có màu vàng ngọc, khi trưởng thành cá Anh Vũ có vây màu đỏ.
Cá Anh Vũ ở vùng sông Sêrêpôk, Tây Nguyên. Cá Anh Vũ ở đây giống cá chép hơn, mõm sần sùi chứ không đặc trưng như cá Anh Vũ vùng Bạch Hạc.
Cá Anh Vũ đầu vàng có miệng nhỏ hơn nhiều so với 2 loại cá Anh Vũ trên. Phần đầu có xu hướng giống cá La Hán
Sản phẩm đặc biệt của Vua
Cá Anh Vũ có hình dáng kỳ lạ. Ấn tượng là bờ môi dày và cong đầy đặn, được miêu tả là “thân cá chép, mép lợn con”. Loài cá quý hiếm này chỉ sống ở vùng nước chảy xiết, dùng đôi môi cong dày đó để cạo rêu.
Vì vậy, phần môi trên của cá ngày càng mở rộng để thích nghi với việc ăn rong rêu trên vách đá. Theo thời gian, môi trở nên sụn, đây cũng là bộ phận quý nhất của cá. Người ta đồn rằng sụn môi của cá Anh Vũ đem ngâm nước với mật ong có tác dụng “vô địch”.
Tuy nhiên, phần ngon ấn tượng phải kể đến lòng cá. Người thưởng thức luôn dành lời khen ngon đến mức “trên đời không có sản phẩm nào sánh được”.
Năm nào cũng vậy, hễ trời se lạnh, có sương mù, cá Anh Vũ lại ra ăn nhiều. Khi đó, người dân đánh bắt loài cá quý này để làm món ăn.
Nhiều người có kinh nghiệm cho rằng cá Anh Vũ ngon nhất vẫn là hấp. Cá Anh Vũ làm sạch, sau đó ướp với gừng và một số gia vị vào bụng cá, thêm chút nước mắm. Sau đó, bọc toàn bộ con cá trong một tấm lá gừng và hấp cách thủy. Làm như vậy, cá sẽ ngọt nguyên bản, thơm ngon, bổ dưỡng.
Thịt cá chín dùng với chuối chát, khế xanh, rau thơm các loại ăn kèm với bánh tráng.
Tại nhiều nhà hàng có bán chả cá Anh Vũ, thường được làm từ cá Anh Vũ đầu vàng, có giá thành rẻ hơn các loại cá Anh Vũ khác. Miếng cá được tẩm ướp vàng nghệ, cho vào chảo dầu nóng, thêm hành thì là, chấm mắm tôm, nêm nếm vừa ăn. Ăn kèm với bún chanh.
Gợi ý cách làm chả cá Anh Vũ
Vật liệu cần thiết
– Phi lê cá Anh Vũ: 600g
– Riềng xay: 40g
– Hành lá nguyên củ: 10 cây
– Muỗng: 1 bó
– 3 thìa mẻ, 1 thìa mắm tôm, 3 thìa đường, nửa thìa bột nghệ.
Đang làm
Rửa sạch cá và ướp với một chút muối trắng, rửa lại bằng nước sạch. Vỗ khô cá, cắt miếng vừa ăn.
Lọc mẻ để lấy nước. Chuẩn bị một bát gia vị gồm riềng giã nhỏ, hành băm, mắm tôm, đường, bột nghệ rồi ướp cá.
Hành tây rửa sạch, xắt mỏng, cắt miếng vừa ăn.
Nướng nhẹ cá trên than hoa hoặc lò nướng. Cho cá đã nướng vào chảo, thêm dầu ăn, hành, thì là đã cắt khúc vào. Chỉ cần tận hưởng!
Cách làm chả cá Anh Vũ cũng tương tự như cách làm chả cá lăng. Bạn có thể thử thưởng thức cùng gia đình và bạn bè.
Chúc bạn thành công với cách làm chả cá Anh Vũ!
