Món ăn này được người La Chí (Hà Giang) dùng để ăn hàng ngày và thường có mặt trong mâm cơm cúng hay các dịp lễ tết.
Với những bạn trẻ đam mê phượt, Hà Giang từ lâu đã trở thành điểm đến ưa thích, thích thử thách của dân phượt. Nơi đây sở hữu phong cảnh núi non hùng vĩ, những cung đèo hiểm trở, những cánh đồng hoa kiều mạch rực rỡ sắc màu và nhiều địa chỉ khác mà du khách không thể bỏ lỡ.
Đến với Hà Giang bạn còn được khám phá nền văn hóa ẩm thực phong phú của nhiều dân tộc khác nhau. Nơi đây có những món đặc sản mà không phải lúc nào bạn cũng có thể nếm được. Một trong số đó phải kể đến thịt chuột La Chí.
Có dịp khám phá vùng đất Hoàng Su Phì, chắc chắn bạn sẽ bắt gặp món thịt chuột La Chí ở khắp nơi. Ai không biết thì cho rằng chuột là loài vật đáng sợ, bẩn thỉu, mang nhiều mầm bệnh. Tuy nhiên, đây mới chính là nguyên liệu làm nên món ngon đặc sản của người La Chí (Bản Phùng, Hoàng Su Phì, Hà Giang).
Tuy so với bò, lợn, gà thì thịt chuột không được ưa chuộng bằng nhưng đây vẫn là món ăn trên mâm cơm hàng ngày của đồng bào dân tộc nơi đây. Thậm chí, nhiều nhà còn bày trong mâm cỗ cúng gia tiên, cúng cơm mới, cúng xuống đồng, cúng thần linh bằng thịt chuột La Chí.
Thông thường, người dân ở đây có thể bắt thịt chuột La Chí để ăn quanh năm. Tuy nhiên, vẫn có những mùa thích hợp hơn để bắt chuột, và du khách có thể trải nghiệm bắt chuột cùng người dân trong làng. Vào mùa khô, nhất là làm nương rẫy từ tháng 2 đến tháng 3 âm lịch, thời tiết hanh khô, cây cối phát triển, vật đi kiếm ăn nhiều, rất thích hợp để bắt chuột La Chí. Hơn nữa, vào mùa rẫy, người La Chí còn phải tranh thủ đi bắt chuột, để vừa bảo vệ mùa màng, vừa kiếm thêm món ngon, cải thiện bữa ăn hàng ngày.
Ngoài mùa khô, thời điểm mùa lúa chín (từ tháng 8-9 âm lịch) cũng là thời điểm thích hợp để bắt chuột. Lúc này chuột sẽ ăn no của mình nên con nào cũng béo tròn. Vì vậy, nếu đến đây vào dịp này, trên khắp các thửa ruộng bậc thang chín vàng ở Hoàng Su Phì, người dân đều tranh thủ săn lùng thịt chuột La Chí.
Những thợ săn chuột có kinh nghiệm chia sẻ, có nhiều cách để bắt chuột. Người La Chí thường dùng những chiếc bẫy nhỏ, gọn để bắt chuột. Bẫy được làm từ tre, nứa, gồm ba phần: hai kẹp, dây giữ cung và hệ thống bẫy. Ngoài ra, người ta còn dùng bẫy đá. Hòn đá được nâng lên bằng một sợi dây ở một đầu. Mồi câu là một hạt gạo đặt dưới tảng đá.
Chuột mang về được người La Chí chế biến thành nhiều món ngon khiến du khách một lần nếm thử đều nhớ mãi. Một trong những cách làm phổ biến và được nhiều người yêu thích là món thịt chuột nướng. Những con chuột bắt về sẽ được nhúng qua nước sôi để loại bỏ lông, sau đó để khô. Người ta xiên thịt chuột bằng que tre rồi đốt bằng rơm. Rơm bắt chuột là rơm nếp, rạ sẽ giúp thịt chín vàng, trông bắt mắt hơn. Cách khử thịt chuột là bật lửa, quạt liên tục để lửa bùng lên, co phần lưng trước sau đó lật trở lại và tiếp tục đốt phần bụng cho đến khi vàng đều.
Sau khi chế biến xong, chuột sẽ được làm sạch nội tạng, rửa sạch với mắm muối, thảo quả, hạt tiêu rừng và một số gia vị dân tộc khác. Sau công đoạn tẩm ướp, người ta sẽ kẹp chuột vào que tre rồi đem nướng. Lúc này thịt chuột có mùi thơm bởi mùi thịt quyện với các loại gia vị đặc trưng của núi rừng. Lưu ý nướng thịt chuột phải dùng than hoa để thịt được thơm. Lửa cũng vừa để thịt chín đều. Thịt chuột La Chí nướng vô cùng thơm ngon, vị béo ngậy, lớp da giòn rụm, đậm đà hương vị núi rừng.
Ngoài thịt chuột nướng, một cách chế biến thịt chuột mà người La Chí thường làm là thịt chuột gác bếp. Với cách này, thịt chuột sẽ bảo quản được lâu hơn. Đầu tiên, chuột cũng phải được làm sạch, tẩm ướp gia vị rồi treo lên gác bếp. Ở đây họ nấu nướng bằng bếp củi nên bếp luôn có lửa bất kể ngày đêm.
Chính nhờ khói và hơi nóng từ đống rơm, củi bốc lên sẽ khiến thịt chuột La Chí khô cứng như khúc củi. Thịt chuột gác bếp có thể để được cả năm mà không bị mốc, ăn vẫn thơm ngon như thường. Thịt chuột hun khói có mùi thơm nức mũi.
Thịt chuột gác bếp có thể ăn ngay hoặc chế biến thành nhiều món. Bạn có thể vùi thịt chuột gác bếp vào tro nóng, sau đó dùng chày đập dập cho mềm rồi xé sợi rồi chấm muối tiêu chanh. Hôm nào chưa nghĩ ra ăn gì, người ta cũng có thể đem thịt chuột gác bếp ngâm nước sôi, cho gừng, hành tỏi vào xào. Vậy là đã có món ngon cho cả nhà thưởng thức rồi.
Nếu đến Hà Giang và muốn thưởng thức món thịt chuột “chính hiệu”, bạn hãy ghé Xín Mần, Hoàng Su Phì. Quý khách có thể thưởng thức món thịt chuột, nhâm nhi vài chén rượu ngon và ngắm cảnh ruộng bậc thang. Ngoài ra, bạn cũng có thể tham gia hoạt động săn chuột cùng dân làng.
