 |
Có lần, vợ chồng tôi “lạc” ra đảo Tam Hải. Gọi là “lạc lối” vì chuyến đi hoàn toàn ngẫu nhiên, bất ngờ. Tam Hải là một hòn đảo nhỏ xinh đẹp thuộc huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Đa số người dân trên đảo là dân địa phương, hiếm khi thấy khách du lịch. Ở đây có hai nghề chính là hái rong và đánh cá. Tùy theo mùa mà người ta đi hái các loại rong, bắt các loại cá khác nhau.
Buổi chiều ở Bãi Nồm, khung cảnh thật huyền ảo. Trên bãi cát, những bóng người thoăn thoắt đứng lên, ngồi xuống, lắc lư và phơi rong biển. Những đám rong biển trải dài như một tấm thảm lớn phủ trên cát. Tôi bắt chuyện với một cô gái trung tuổi và hôm sau thuê xuồng máy “theo chân” người dân địa phương đi hái rong.
Bãi biển khoảng 6h sáng là lúc trời hửng nắng, mọi người đẩy những chiếc thuyền thúng ra mép nước, chèo ra chiếc thuyền lớn neo đậu, nổ máy, bắt đầu cuộc hành trình. Thuyền dừng lại ở khu vực có nhiều rong biển, những người đàn ông đeo bình dưỡng khí lặn xuống để nhặt rong biển bám trên san hô trong khi những người phụ nữ ở trên thuyền, chờ nhặt chúng. Thiết bị lặn của người dân nơi đây còn thô sơ và tự chế tạo.
Khoảng 11-12 giờ trưa, rong biển phủ kín thuyền, họ trở vào bờ. Khi trời sang hè, mùa của loại rong biển gọi là rong mơ hay rong mơ, thân và lá màu xanh đậm, dài tới vài thước, có tác dụng tiêu đờm, trị bướu cổ. Vào mùa này, dọc các ghềnh đá giáp biển còn có rau muống – một loại rong thân mỏng, không có lá, thường được dùng để nấu món thạch đặc sản của xứ Quảng.
Người dân xã đảo Tam Hải phải đi men theo các ghềnh đá hoặc đi thuyền ra các đảo nhỏ, dùng tay hoặc dụng cụ nạo vét các loại rau bám trên đá ẩm, thậm chí có khi lặn ngụp dưới mặt biển.
Món thạch mà tôi vừa nhắc đến là xôi xéo – một món tráng miệng mát lạnh lạ thường. Lần đầu tiên tôi được massage là ở Sài Gòn. Hôm đó trời nóng như đổ lửa, tôi đang đổ mồ hôi trang trí lại cửa hàng nhỏ của mình thì bỗng nhiên, cô nhân viên nhỏ bé chạy vào cửa, miệng cười toe toét, trên tay cầm hai ly thạch trong veo. Cô nói: “Trời ơi, muốn món này chết đi được, nhưng ít chỗ bán lắm. Hôm nay, trên đường đến đây, tôi gặp một người bán hàng rong, vui quá! ”.
Vài miếng thạch lấp lánh như pha lê được cắt thành từng miếng nhỏ, rưới thêm chút nước đường, thơm mùi gừng, trên cùng là vài viên đá lạnh. Chỉ vậy thôi mà ngon tuyệt cú mèo. Có vị thanh mát, ăn ở đâu cũng thấy vui, như thể mùa thu vừa trôi qua cổ họng.
Lần thứ hai tôi ăn bánh mì gói là ở một gánh hàng rong bên bờ sông Thu Bồn, Hội An. Nhìn thấy tấm biển nhỏ ghi hai chữ chà chà, tôi hớn hở lao vào ăn liền hai chén. Thời tiết khó chịu giúp những gánh hàng giải khát, chè chén đông như kiến. Cô chủ không ngừng tay xách, liên tục chặt những khối thạch lớn thành từng miếng nhỏ cho vào cốc, rót nước đường đưa cho khách. Những ngày tôi nán lại Hội An, ngày nào tôi cũng cố tình đi theo con đường cũ để dừng lại một chút và tự thưởng cho mình một chút mát mẻ.
Tôi đã ăn nhiều lần nhưng ấn tượng nhất là chén xoa bóp trong một buổi chiều trên đảo Tam Hải. Sau nửa ngày lênh đênh trên biển, tôi nghĩ mình cần một thứ gì đó để làm mới cơ thể. Nhìn thấy một chiếc ô có ký hiệu “Xứ Xá”, hơi nghi ngờ, tôi quay sang hỏi một người dân địa phương đứng ngay bên cạnh, mới dám khẳng định món mình yêu thích.
Không giống như thạch được nấu từ bột thạch, xoxo được nấu từ thạch nên mềm hơn và có hương vị đặc trưng của gió biển. Tôi hỏi mua món gỏi về nhà nấu thì được biết món này tuy nhìn đơn giản nhưng lại rất ấn tượng.
Rau sau khi thu hoạch phải được rửa sạch, phơi khô, rũ sạch cát và tạp chất, bảo quản nơi khô ráo. Phải ngâm rau câu trong nước vài tiếng, sau đó nấu với nước đúng tỷ lệ, có thể cho thêm nước cốt chanh để giúp rau câu giòn, không bị bở. Khi rau mồng tơi chín, lọc bỏ xác, giữ lại phần nước, đổ ra cốc, khoảng 30 phút sau là bạn đã có món thạch thơm ngon. Trong thời gian chờ mát xa đông lại, bạn đánh tan phần nước đường với một ít gừng giã nhỏ. Khi ăn, đổ nước đường vào ly xoa đều và vắt thêm nửa quả quất.
Từ Tam Hải về đất liền, chúng tôi có thêm vài ngày lang thang khắp Tam Thanh thử các món ngon. Trong một lần chạy xe ngang qua chợ, bắt gặp một xe đẩy bán bánh thạch, tôi dừng lại mua vì không cưỡng lại được sự sảng khoái từ những miếng thạch pha lê. Chén xoa bóp ở đây không chỉ có chà bông mà còn trộn thêm đậu và nước cốt dừa, trở thành một cốc chè thập cẩm nhiều màu sắc.
Tôi nhớ mình đã từng ăn chè hạt lựu ở Đà Nẵng: chà bông kết hợp với đậu xanh đánh nhuyễn, sương sáo, nước cốt dừa và “hạt lựu” đỏ tươi làm từ tinh bột sắn. Hay gần với tuổi thơ tôi hơn – cháo sương sa hạt lựu ở Sài Gòn hẳn là một phiên bản khác của món xoa bóp. Anh họ tôi đặc biệt thích món đậu đỏ vì anh ấy tin rằng đậu đỏ mang lại may mắn. Tôi từng cùng cô ấy đi ăn cho vui và phát hiện ra rằng chà bông “yêu” bằng đậu đỏ rất “hợp”.
Trên thực tế, tôi yêu tất cả các phiên bản của chà. Phải nói sức sáng tạo của người Việt Nam thật đáng khâm phục. Những nguyên liệu giống nhau khi xuất hiện ở những vùng đất khác nhau có thể tạo nên những hương vị mới lạ, hấp dẫn. Riêng xoa bóp có vị nhạt nên ăn với đậu mui ngọt ngọt chỉ làm tăng thêm vị giác chứ hoàn toàn không bị ngấy.
Lê Ngọc
