Tôi luôn nhớ hình ảnh mẹ vất vả dọn chuồng, cho lợn ăn rồi lại ra vườn hái dừa. Má nhìn lên những buồng dừa đầy trái, rồi dùng móc dừa (làm từ lục bình, phía trên có gắn một thanh sắt uốn cong) móc chắc một trái. Quả dừa rơi bịch bịch xuống đất, lũ trẻ chúng tôi vội khiêng vào nhà thì nghe giọng mẹ vui nhộn nói: “Hôm nay nhà mình ăn món tương hầm bà con ạ”.
 |
|
Món rau dân dã |
Món “ca nô cong om xì dầu” nghe có vẻ lạ, nhưng thực chất là món dừa nạo thái mỏng kho tương. Vì trái dừa khi chặt ra thường có hình cong cong, giống như chiếc xuồng (khung xuồng) nên người miền Tây gọi một cách hài hước là trái “lõm”. Mẹ tôi kể, ngày trước vào mùa mưa tàu thuyền không đi biển được, cơm dừa om tiêu trở thành món ngon trong bữa cơm. Cũng vì món này ngon, ăn lâu không ngán, lại rất tiện lợi. Muốn ăn thì ra sau vườn hái, thái kỹ như vại để làm mứt, bảo quản rất ngon. Miếng “thịt” dừa vừa béo vừa mặn, ăn với cơm nóng, thêm ít rau vườn là “hết bài”.
Công đoạn tốn nhiều công sức nhất của món ăn này là dùng búa để gọt vỏ dừa, chắt lấy nước, sau đó nạo cơm dừa thành từng miếng rồi cho vào nồi đất, sau đó cho xì dầu vào, thêm một chút nước, vo viên. nó trên bếp, và đốt lửa.
Nước chấm cũng do mẹ tôi làm cách đây vài tháng. Mặc dù thời đó có bán nhiều loại tương ở chợ nhưng mẹ tôi vẫn thích tự tay luộc đậu, ủ đậu rồi cho vào hũ với muối, đường rồi phơi nắng cho khô. Theo kinh nghiệm của ông bà ta truyền lại cho con, tương ngon là loại tương mềm, có màu vàng sậm không bị gãy đôi, tương không có vị chua.
\N
Mẹ thường nấu cơm vừa hớt bọt và giảm lửa, để sôi một lúc cho dừa ngấm đủ nước. Rồi trong lúc ra giàn sau tôi chặt mấy cọng hành băm nhuyễn để cho vào, mẹ tôi cũng cho thêm chút đường, chút bột ngọt, nêm cho vừa ăn rồi nhắc xuống. Khi bà đi làm đồng về, nồi cơm nóng hổi cũng đã được dọn lên. Căn nhà tranh đơn sơ nhưng đầy ắp tiếng cười nói của mẹ và các chị, các em. Bữa cơm giản dị với món “cà pháo om xì dầu”, thêm vài con cá khô chiên giòn, bát canh nóng hổi mà ngon lành, đầy ắp kỷ niệm. Từng miếng dừa ngấm xì dầu ăn bùi bùi, beo béo quyện với vị mặn cực kỳ ngon và bắt cơm. Xen kẽ bữa cơm là tiếng nói trầm ấm của tía, tiếng cười nói của mẹ lần lượt kể chuyện làng xóm, nhà cửa, ruộng vườn… giữa khu vườn xanh mướt, ngập tràn nắng vàng phương Nam.
Cũng có hôm, sợ con gái ăn mãi một món, chị đã đổi cách chế biến bằng cách vắt thêm nước cốt dừa. Những ngày ở làng trời mưa to, nước trong mương bắt đầu xâm thực, cũng là lúc rau đắng, rau muống đâm chồi xanh mướt. Lũ trẻ chúng tôi thường tranh thủ hái rau. Chỉ cần dùng tay vò nhẹ lớp phèn chua, bã gầu, một tay đảo rau, tay còn lại dùng dao cắt, bạn sẽ có được một rổ rau xanh mướt, từng cọng có màu trắng mềm, non màu. Cả nhà tôi ai cũng thích ăn rau nên đôi khi chỉ cần một đĩa rau muống hay mướp đắng đầu mùa luộc chấm với nước tương nước cốt dừa thì hương vị thế giới không gì sánh được. Đặc biệt khi ăn rau đắng chấm nước tương, nhai sau khi uống thêm ly trà đá, bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt lịm nơi đầu lưỡi.
Khi má tím đã vĩnh viễn ra đi, để lại hai ta, dù tóc đã bạc một nửa vẫn thấy mình như những đứa trẻ bơ vơ giữa dòng đời. Đôi khi có dịp gặp nhau, chúng tôi lại hẹn nhau làm món “cải mèo om xì dầu” trước để cúng tía má, sau cũng là để anh em hàn huyên tâm sự. Món ăn tuổi thơ giản dị nhưng chứa đựng biết bao kỷ niệm ngọt ngào của một thời khốn khó, khiến ai ăn rồi cũng đau đáu nỗi nhớ quê xưa.
