10 năm qua, tôi bảo tồn những loại cây bản địa, từ cây mít, cây ngô, cây đậu tương, cây mướp đến cây hẹ thơm ngon với những chiếc lá nhỏ xíu. Có những thứ trồng một lần ăn mãi như gừng ta, hẹ ta, những thứ khác thu hoạch lấy hạt rồi trồng lại, nhưng năng suất không thấp như một số người hù dọa. Ngay cả những con gà của tôi chỉ ăn ngô bản địa trong vườn, cố gắng cho ngô biến đổi gen mà chúng không chịu ăn.
Cây cối cũng giống như con người, được sinh ra, lớn lên và duy trì nòi giống trong vùng đất tự nhiên dành cho chúng. Ngay cả trong một quốc gia, măng cụt chỉ có thể được trồng ở miền Nam. Cây nhãn có cơm dày, ngọt nếu trồng ở miền Nam thì không còn là nhãn lồng nữa. Về cây vải (le chi), đọc sách ta thấy có lần vua Ngô sai người đem 100 cây về trồng nhưng không một cây nào sống được, từ đó trong triều cống, vua chúa Trung Hoa bắt nước ta phải cống nạp. . .
Sử sách còn ghi lại rằng, Dương Quý Phi rất thích nước mắt, nên Đường Minh Hoàng thường phải sai người gấp rút sang An Nam nước ta để đưa cho nàng. Cây chỉ có thể tồn tại ở một số tỉnh miền Bắc nước ta và một vài vùng nhỏ ở miền Nam Trung Quốc, còn lại vùng lãnh thổ Hoa Hạ rộng lớn không thể trồng được.
Nhìn vào những khu vườn sang trọng ngày nay, đâu đâu cũng thấy những cây cau vua hay cau kiểng nhập nội, còn cau cau thì vắng bóng. Ít ai để ý đến việc nhiều loại cây cảnh sử dụng có độc, có thể gây hại cho trẻ nhỏ. Trong khi me cau không chỉ đẹp, vô hại mà còn là một loại cây thuốc quý, vô cùng hữu ích đối với con người.
Hoa cau là một loài hoa tuyệt vời, hương thơm của nó không một loài hoa nào sánh kịp. Hương cau từ trên cao thoang thoảng, nhẹ nhàng như không có chuyện gì, nghĩ trong chốc lát mà dìu dắt, nghe trần tục quyến rũ mà thanh tao, thần thánh.
Không chỉ vậy, về mặt dược lý, hoa cau bổ tỳ vị, cân bằng tiêu hóa, trị ho, tức ngực, chữa hen suyễn. Hoa cau vẫn còn nguyên bẹ (chưa nở hết) hầm với chân giò là món ăn tuyệt vời cho sức khỏe, không chỉ phòng chống nhiều bệnh tật, phòng chống bệnh dạ dày, bệnh trĩ mà còn cải thiện khả năng sinh lý, khắc phục chứng mãn dục cho cả nam và nữ. , và là một món ăn ngon.
Chim làm tổ trong vườn của tác giả. Ảnh: HHV.
Quả cau không chỉ dùng để ăn trầu, nay ít người ăn trầu hơn mà còn được xuất khẩu sang Đài Loan, Trung Quốc với giá rất rẻ. Hạt cau hỗ trợ tiêu hóa, chữa đau bụng, trừ giun, chữa đau răng, chữa chốc lở cho trẻ em. Vỏ quả cau chữa đầy bụng, phù thũng, đại tiện ra máu. Rêu cau (nấm mốc bám trên cây cau) trộn với bồ hóng để cầm máu. Cơm gói Mỏ Cau giúp tăng vị ngon và tốt cho tiêu hóa. Rễ cau chữa liệt dương và tăng cường sinh lực nam giới.
Tại sao không thay thế những cây cau ngoại nhập được trồng tràn lan, trơ trọi khắp nơi bằng những cây cau thân yêu trăm hoa đẹp đẽ, hữu ích? Những khách sạn lớn với công trình hoành tráng trồng cau vua để “lấy uy” thì không nói, sao nhà thấp hay vườn nhỏ ở quê cũng học trồng cau vua?
Bánh tét là một món ăn nổi tiếng của Việt Nam mà không ai không biết. Ngoài bí quyết lên men và phụ gia, nguyên liệu chính của nó phải là đậu nành bản địa truyền thống, hạt nhỏ chỉ to hơn hạt đậu xanh một chút, được làm bằng đậu nành lai hoặc biến đổi gen. thì nó không còn là Bản nữa. Đậu nành bản địa truyền thống ngoài việc dùng để làm nước tương còn được dùng để chế biến nhiều món ăn không thể thiếu trong bữa ăn của người Việt, từ sữa đậu nành đến đậu phụ và vô số món chay với hương vị mặn mà. Không một loại đậu tương lai hoặc biến đổi gen nào có thể so sánh được.
Thật không may, giống đậu tương bản địa đang bị cạn kiệt. Trên thị trường chỉ bán đậu tương lai hạt lớn và phổ biến nhất là đậu tương biến đổi gen nhập khẩu. Các món chay hầu hết được làm từ đậu nành biến đổi gen, không tốt cho sức khỏe, nhiều nhà khoa học cũng đã lên tiếng.
Bắp (ngô) bản địa ăn ngon rất tốt cho sức khỏe cũng đang mai một. Hiện nay, 80% ngô trồng trong nước là ngô lai và ngô biến đổi gen. Ngô biến đổi gen chỉ có thể được mua từ Monsanto và cây trồng biến đổi gen, những người đang buộc nông dân vào hạt giống của họ. Riêng với ngô lai, nông dân cũng buộc phải mua giống từ các công ty sản xuất giống. Loại ngô này thực chất đã được “thiến” để trói nông dân vào các công ty giống, thu hoạch xong không thể làm giống cho vụ sau.
Mít nghệ là một trong những giống mít truyền thống hàng nghìn năm của Việt Nam. Vị mít dẻo, ngọt và thơm không một loại mít Thái nào có thể sánh được. Người dân ta trồng mít luôn nghĩ đến con cháu không chỉ có quả cho mình, cho con cháu ăn mà còn có gỗ quý để con cháu làm nhà, đóng bàn ghế, đóng giường. Đông y còn xay gỗ mít để làm thuốc. Nhưng nghĩ đến con cháu thì phải trồng cây từ hạt chứ không ai trồng chiết, ghép cả.
Ngày nay, mít dần vắng bóng trên các vườn rộng, thay vào đó là mít Thái. Tại sao mít Thái xấu mà nhiều người trồng, trong khi mít nghệ ngon lại ít người trồng? Đơn giản là mít Thái xấu không có mật nên sấy được, còn mít nghệ nguyên chất không sấy được, các công ty làm khô mít chỉ thu mua mít Thái chứ không thu mua mít nghệ.
Người trồng mít hiện nay đa phần trồng bằng cách ghép, tuổi thọ chỉ vài năm là cho trái, không thể lấy gỗ được. Con cháu họ muốn ăn mít thì phải tự trồng chứ không bao giờ lấy được gỗ.
Thương mại tất nhiên là rất tốt, không có thương mại thì đất nước sẽ không phát triển, nhưng nó cũng có yếu tố thiển cận thiếu hiểu biết cần phải tránh. Sự thiển cận trong thương mại khiến con người trở nên ích kỷ, ích kỷ ngay cả đối với con cháu mình. (Nhưng không ai trồng mít Thái mà trở nên giàu có, vì thị trường bấp bênh, có lúc bán tháo không có người mua).
Mít không chỉ là một loại quả để “ăn chơi”, nó còn là một loại cây lương thực. Vua Minh Mệnh là vị hoàng đế có công gìn giữ cây mít cho dân tộc, ông đã từng ra chiếu chỉ khuyến khích người dân địa phương trồng mít, đặc biệt bắt chính quyền trồng mít dọc hai bên trục đường chính 5m. xa. trồng 1 cây (theo Quốc Sử di biên và Minh Mệnh là chủ yếu). Rằng ông muốn người dân có mít để ăn phòng khi mất mùa, có gỗ làm nhà để tránh nạn phá rừng, đồng thời giúp những người lưu vong trên đường có cái ăn để giải tỏa cơn đói. Rất tiếc, ngày nay trên các “trục đường chính” không còn một cây mít nào.
Nước ta có gần 80% dân số là nông dân, nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế cơ bản và mũi nhọn. Xuất khẩu nông sản chỉ tăng giá trị khi có sản phẩm bản địa độc đáo, quý hiếm. Vì vậy trong quá trình thực hiện chính sách Tam nông, bảo tồn nguồn gen quý giống cây trồng bản địa có lẽ nên bắt đầu từ dưới lên: Nhận thức của mỗi người trồng, và từ trên xuống: Chính sách bảo vệ và phát triển nguồn gen quý của Nhà nước chặt chẽ và thiết thực.
