Theo giải thích của mọi người, lya là một tên gọi khác của trai. Theo người dân địa phương, đây là hai loại khác nhau. Thằn lằn thuộc họ nhà trai nhưng vỏ mỏng hơn.
Lia cào trên sông rạch, trước đây chỉ ăn theo mùa, nay bán quanh năm, trở thành món ăn vặt quen thuộc. Theo kinh nghiệm của đông đảo “thực khách” đã quen với lya, thị xã Tân Châu – xứ lụa nổi tiếng một thời là nơi có món ruốc ngon nhất.
Một lý do khác khiến Lia ở Tân Châu nổi tiếng hơn cả là do nơi đây có xóm đạo của người Chăm, lạt là món ăn được người Chăm làm để ăn vào mùa khô để giải nhiệt và giúp cho các dịp tụ họp, sum họp hàng năm. Bảy trong số các cuộc trốn thoát nóng nực làm tăng thêm niềm vui. Lia có thể gọi là đặc sản của Tân Châu.
Cách ăn phổ biến là luộc, vì nó vẫn giữ được vị ngọt và thơm. Theo nhu cầu của thực khách, các nhà hàng ngày càng chế biến ra nhiều hương vị như: Lia xào tỏi, xào sả ớt, xào me … mới lạ và hấp dẫn hơn. Tuy có nhiều cách biến tấu nhưng nguyên tắc là phải nấu đơn giản, bởi như vậy mới không mất đi hương vị độc đáo của Lia.
Nước chấm ăn kèm với phá lấu cũng rất quan trọng, thường là nước mắm me chua ngọt pha sền sệt, thêm chút ớt hoặc sa tế tùy theo độ ăn cay của mỗi người. Khi ăn, nhiều người thích cầm tỏi tây và nhúng trực tiếp vào nước sốt thay vì dùng thìa hoặc tăm để tách thịt rồi mới nhúng.
Lia nấu rất nhanh nên chỉ khi có khách gọi món mới được chủ quán chế biến, chỉ mất vài phút là có ngay món Lia nóng hổi, thơm ngon. Màu sắc của bông súng bắt mắt trên nền sả xanh, điểm xuyết vài đọt quế non, tỏi phi thơm giòn … Thức uống đi kèm với bông súng cũng gần gũi và quen thuộc, là me đá. , bông mủ, hạt é, nhân sâm. …
Trong mùa hè nắng nóng đỉnh điểm, miền Nam như đổ lửa. Trời càng trong xanh, nắng càng oi bức, là thời điểm thích hợp nhất để thưởng thức hoa lia. Tại sao? Nước lèo để nguội, luộc hoặc sấy khô, chỉ vào mùa nóng mới mang lại cảm giác thanh mát và an toàn cho thực khách thưởng thức, kể cả những người “yếu bụng”. Tranh thủ trời nắng nóng, những người làm liếp đặt trước sân một cái khay hoặc một miếng thiếc nhỏ, trải ra phơi khô. Lia một nắng được tẩm ướp gia vị, còn ngậm nước nên vẫn giữ được độ ngọt, ăn với cơm nguội thì ngon tuyệt!
Bí quyết để làm bông súng ngon là dùng lửa vừa, không quá to cũng không quá nhỏ để bông súng vừa chín tới, giữ được độ ngọt, thịt không bị bẹp… Vị ngọt của bông súng chấm với nước mắm me là vừa chua vừa chua. Vị cay tạo cảm giác hấp dẫn không thể nhầm lẫn với bất kỳ món ăn nào khác.
Từ một món ăn dân dã, lya đã trở thành đặc sản của xứ lụa Tân Châu
Từ một món ăn vặt ở vùng quê, lia thia ngày càng được ưa chuộng. Các cửa hàng bán đồ vì thế mà tồn tại theo năm tháng, giá cả cũng rất phải chăng.
Ngư dân đi đánh bắt quanh năm, nhờ mùa khô nên có thêm ruộng ra đồng. Lia cũng không bao giờ có mặt trong các nhà hàng, quán ăn sang trọng mà chỉ khiêm tốn nằm bên vệ đường, vẫn tươi rói bên những bát nước ngọt của các bà, các cô bán nước giải khát. Ngoài vải thiều sấy khô, giới sành ăn còn rất thích vải thiều luộc.
Gọi là luộc nhưng chỉ mất khoảng 3-5 phút. Chảo được bắc lên bếp, có yêu cầu cô chủ múc một lượng lớn thả vào, thêm ít nước rồi đậy nắp lại. Nhanh chóng, một tay chị mở nắp khuấy những bông hoa loa kèn đang dần “hé miệng”, tay còn lại chị bưng ra một chiếc khay nhỏ, đặt vào đó bát nước chấm, rau thơm, vài cây tăm và một vài ly nước sâm lạnh. mát mẻ.
Nước vừa sôi, bên trong nghe có tiếng thình thịch, cô lại lấy ra, nêm gia vị rồi nhanh chóng đổ ra đĩa. Đặt mâm cơm lên bàn, mẹ luôn miệng dặn tôi “ăn nhanh còn ngon” vì sợ bọn trẻ mải nói chuyện sẽ làm mất hương vị nguyên bản món ngon của mẹ.
